Η Irina Papancheva, Επικεφαλής της Συνηγορίας της ΕΕ στο Hope and Homes for Children, μίλησε πρόσφατα στο εργαστήριο «Missing and Deinstitutionalisation» στο συνέδριο Missing Children Europe’s Under the Radar. Το συνέδριο σηματοδότησε τόσο την έναρξη της έκθεσης του οργανισμού RADAR – Running Away: Drivers, Awareness, and Responses όσο και την εικοστή επέτειό τους. Ιδού οι σκέψεις της Ιρίνα:
Τα ιδρύματα για παιδιά εξακολουθούν να θεωρούνται συχνά ως κοινωνικό αγαθό, παρόλο που πάνω από 100 χρόνια έρευνας από όλο τον κόσμο καταδεικνύουν τη σημαντική βλάβη που προκαλούν στα παιδιά, κυρίως λόγω της έλλειψης σταθερής, συνεχούς και στοργικής γονικής μέριμνας. Πρόσφατο Missing Children Europe‚ερευνητική έκθεση‘RADAR – Running Away: Drivers, Awareness και Responsesεξήγησε ότι τα παιδιά που ζουν σε γηροκομεία υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των φυγάδων και αναγνωρίζονται ως μία από τις πιο υψηλού κινδύνου ομάδες νέων με μεγάλη πιθανότητα να φύγουν και να έχουν πρόβλημα πρόσβασης σε βοήθεια. Μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση, το 2019, η δεύτερη πιο κοινή τοποθεσία από την οποία έφυγαν τα παιδιά στην Ευρώπη ήταν ο οίκος φροντίδας ή ο οίκος παιδιών όπου διέμεναν.
Όχι ορφανό, αλλά ορφανό
Εδώ έρχεται το δεύτερο παράδοξο. Πάνω από το 80% των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα, τα λεγόμενα «ορφανοτροφεία», έχουν τουλάχιστον έναν εν ζωή γονέα. Ωστόσο, έχουν μείνει πίσω λόγω φτώχειας, αναπηρίας (ακριβέστερα έλλειψης επαρκούς οικογενειακής υποστήριξης) και πολέμου. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι ένας από τους συνηθισμένους λόγους που τα παιδιά που ζουν σε φροντιστήρια φεύγουν είναι ο δικός τους επιθυμούν να ενταχθούν ξανά στις οικογένειές τους ή σε κάποιον κοντά τουςόπως αναφέρει η έκθεση RADAR.
Ποτέ ένα σπίτι
Άλλοι λόγοι για τη φυγή είναι προβλήματα σύγκρουση και την ποιότητα των οίκων φροντίδας. Το Hope and Homes for Children ορίζει ως ίδρυμα κάθε χώρο κατοικίας όπου τα παιδιά και οι νέοι υπόκεινται σε μια «θεσμική κουλτούρα». Αυτό χαρακτηρίζεται από χαρακτηριστικά όπως η αποπροσωποποίηση, η ακαμψία της ρουτίνας, η έλλειψη ατομικής υποστήριξης ή προσωπικής μεταχείρισης, η έλλειψη ελέγχου από τους κατοίκους στη ζωή τους και στις αποφάσεις που τους επηρεάζουν και έλλειψη ιεράρχησης των εξατομικευμένων αναγκών τους.
Τα παιδιά σε ιδρύματα συχνά αποκλείονται από την ευρύτερη κοινότητα, με περιορισμένη επαφή με οικογένειες γεννήσεων ή φροντιστές. Πολλοί έχουν ελάχιστη γνώση της δικής τους πολιτιστικής κληρονομιάς και παραδόσεων.
«Οι θεσμοί δεν είναι προς το συμφέρον του παιδιού, παρά τις καλές προθέσεις. Χαρακτηρίζονται από έλλειψη εξατομικευμένης φροντίδας και αγάπης.»
Bernard Rorke, Διευθυντής Συνηγορίας και Πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά στο συνέδριο Under the Radar.
Δεν είναι περίεργο λοιπόν που τα παιδιά τρέχουν σε αναζήτηση για κάτι διαφορετικό, κάτι που μοιάζει περισσότερο σαν το σπίτι.
Ζήτημα ελευθερίας
Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών υπογράμμισε ότι η Η τοποθέτηση παιδιού σε ίδρυμα ισοδυναμεί με στέρηση της ελευθερίας. Η Παγκόσμια Μελέτη του 2019 του ΟΗΕ για τα παιδιά που στερούνται την ελευθερία υποστήριξε ότι αυτό έχει ως αποτέλεσμα 5,4 εκατομμύρια παιδιά στερούνται την ελευθερία ανά έτος, σε διάφορους τύπους ιδρυμάτων παγκοσμίως.
Μια μηχανή διακίνησης και σύγχρονης δουλείας
Η τοποθέτηση παιδιών σε ιδρύματα μπορεί να αντιπροσωπεύει μια μορφή εμπορίας και σύγχρονης δουλείας.
„Το ένα τέταρτο των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων στην Ευρώπη είναι παιδιά, κυρίως από ευάλωτο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων παιδιών προσφύγων και παιδιών σε ιδρύματα».
Iris Abraham, μέλος του υπουργικού συμβουλίου της Dubravka Šuica, Επίτροπος για τη Δημοκρατία και τη Δημογραφία, στη διάσκεψη Under the Radar με την έναρξη της έκθεσης RADAR.
Στοιχεία από διαφορετικές χώρες καταδεικνύουν πώς τα ιδρύματα μπορούν να ενεργήσουν ως κεντρικοί συμμετέχοντες ένας ιστός σύγχρονης δουλείας και εμπορίας παιδιών.
Η απαίτηση για τα παιδιά να γεμίσουν ιδρύματα τροφοδοτεί τη συστηματική στρατολόγηση παιδιών σε ιδρύματα – ένα πρότυπο που αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως «εμπορία ορφανοτροφείων»: την πρόσληψη παιδιών σε ιδρύματα ιδρυμάτων φροντίδας με σκοπό το κέρδος και την εκμετάλλευση. Η σχέση μεταξύ παιδικών ιδρυμάτων και εμπορίας ανθρώπων εντείνει την επιβλαβή φύση και των δύο φαινομένων.
«Συχνά παιδιά από κοινότητες Ρομά απομακρύνονται βίαια από τις οικογένειές τους και τοποθετούνται σε ιδρύματα»
Bernard Rorke, Διευθυντής Συνηγορίας και Πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά στο συνέδριο Under the Radar.
Καθώς η μεταρρύθμιση της περίθαλψης συνεχίζεται σε πολλά μέρη του κόσμου, Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε αυτούς τους δεσμούς, ώστε να μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή παρεμβάσεις, υπεράσπιση και πολιτικές για να διαταραχθούν τα συστήματα και οι διαδικασίες που επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή των παιδιών.
Αλλαγή του μοτίβου
Η έκθεση RADAR κάνει τρεις συστάσεις σχετικά με τα παιδιά που ζουν σε γηροκομεία:
- Διατήρηση τακτικής επαφής μεταξύ των παιδιών σε εναλλακτική φροντίδα και των οικογενειών τους και διασφάλιση ότι τυχόν προγράμματα επισκέψεων ή επαφών αναπτύσσονται από κοινού και συμφωνούνται με το παιδί.
- Βελτίωση της ποιότητας της εναλλακτικής περίθαλψης με την ενίσχυση του ρόλου των μελών του προσωπικού σε οίκους ευγηρίας ως έμπιστων ενηλίκων για παιδιά, μειώνοντας τον αριθμό των παιδιών που ζουν μαζί σε γηροκομείο και δημιουργώντας ένα παιδοκεντρικό, συμμετοχικό και χωρίς αποκλεισμούς περιβάλλον όπου ζητείται η γνώμη και η πρόσκληση των παιδιών να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη οικιακών κανόνων και πρωτοκόλλων.
- Επένδυση στην αποϊδρυματοποίηση και ποιοτική εναλλακτική φροντίδα με βάση την οικογένεια.
«Η οικογένεια είναι το καλύτερο μέρος για να ευδοκιμήσουν τα παιδιά και τα παιδιά χρειάζονται εξατομικευμένη και συνεχή φροντίδα».
Zuzana Konradova, Θεματική Συντονίστρια Children in Alternative Care, Eurochild, τονίζοντας τη σημασία του τερματισμού της ιδρυματοποίησης.
Η Zuzana Konradova συνέστησε επίσης τον τερματισμό της ιδρυματοποίησης των παιδιών και την εστίαση στα προγράμματα πρόληψης και υποστήριξης της οικογένειας.
Τα μέτρα για τη μετάβαση από τη φροντίδα του ιδρύματος στη φροντίδα με βάση την οικογένεια και την κοινότητα πρέπει να αποτελούν μέρος μιας ολοκληρωμένο σύστημα παιδικής προστασίας. Αυτό το σύστημα πρέπει να είναι παιδοκεντρικό και να βασίζεται στα δικαιώματα για να διασφαλίσει ότι τα παιδιά δεν θα πέσουν στα λάθη, είτε αγνοώντας είτε καταλήγοντας σε ιδρύματα, κάτι που θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει στο πρώτο. Το σπάσιμο ενός φαύλου κύκλου ξεκινά με την αλλαγή του μοτίβου.
Συγγραφέας: Irina Papancheva
Πηγές:
RADAR – Running Away: Drivers, Awareness και Responses
„Οικογένειες. Όχι θεσμοί».
